Zwolle – In het nieuwe ziekenhuis van de Isala Klinieken in Zwolle werken ze straks in zo’n 75 ruimten met diagnoseapparatuur en therapietechnieken waarbij straling vrijkomt. Uiteraard mogen medewerkers, patiënten en bezoekers buiten die ruimten hier niet aan worden blootgesteld. Hoe zorgt Isala daarvoor?

Bij beeldvormende technieken als röntgenfotografie, CT- of PET-scans en bij bijvoorbeeld radiotherapie komt straling vrij. De wet schrijft voor dat medewerkers, patiënten en bezoekers buiten die ruimten daar zo min mogelijk last van moeten hebben. In Nederland vangt iedereen jaarlijks gemiddeld een dosis van circa 2 stralingseenheden (millisievert) op, onder meer uit de grond en de ruimte en van de zon. Dit is de zogenaamde natuurlijke achtergrondstraling. Een röntgenfoto geeft ongeveer 0,1 millisievert, een PET-CT-scan zo’n 10 millisievert. In de Isala Klinieken mogen mensen buiten de stralingsruimten niet meer dan 1 millisievert per jaar extra ontvangen.

Loodafscherming

Om de straling binnenskamers te houden, zijn afschermende maatregelen nodig. Hierbij hebben stralingsdeskundigen al vanaf de ontwerpfase van de nieuwbouw een belangrijke adviserende rol. Klinisch fysicus en coördinerend stralingsdeskundige Jochen van Osch: ‘Op de meeste plaatsen houdt de dikke betonlaag van vloeren en plafonds de straling afdoende tegen. Maar voor wanden, deuren en glas moet je aanvullende maatregelen treffen. Het meest effectief is lood. Hiervan heb je maar een klein laagje nodig. Vaak is 2 mm al voldoende, maar op sommige plekken is het 8 mm. In wanden wordt het lood verwerkt in een gipsplaat, voor glaswerk bestaat speciaal loodglas.’

Oplossingen vinden

Afhankelijk van onder meer de sterkte en positie van de stralingsbron (röntgentoestel of radioactieve stof) en de omringende ruimten is per kamer berekend waar hoeveel loodafscherming nodig is. Ondanks de kleine hoeveelheden werden deuren soms te zwaar. Jochen: ‘Dat hebben we opgelost door schuifdeuren of dubbele deuren te plaatsen. Daarnaast moesten we oplossingen vinden voor afvoeren en leidingen die door muren of plafonds lopen. Je kunt om de leiding in de stralingsruimte een laagje lood doen. Of de afvoeren ‘verstoppen’ achter het plafond en het plafond van een laagje lood voorzien. Het spoel- en toiletwater uit de schildkliertherapiekamers (waar behandeling met radioactief jodium plaatsvindt) vangen we op in een aparte tank. Op die leidingen zitten waarschuwingsstickers voor onderhoudsmonteurs.’

Controlemetingen

Inmiddels is de controlefase aangebroken, die uit twee ronden bestaat. Jochen: ‘Eerst controleert de kwaliteitsinspecteur van de bouwpartner elke ruimte bouwkundig. Daarbij kijkt hij bijvoorbeeld ook of er scheurtjes in de loodafscherming zitten. Daarna voert een gespecialiseerd bedrijf aanvullende stralingscontrolemetingen uit. Zelf komen we ook regelmatig op de bouw voor inspectie en overleg. Het hele controleproces en alle genomen maatregelen leggen we vast in ons Kernenergiewetdossier. Op basis hiervan vragen we volgend jaar voor de nieuwbouw een nieuwe kernenergievergunning aan. Uiteindelijk hebben we dan officieel op papier en in de praktijk een stralingsveilig ziekenhuis.’

Wist je dat in totaal zo’n 100.000 kg lood is verwerkt om het ziekenhuis stralingsveilig te maken?

Wist je dat we in de nieuwbouw buiten de stralingsruimten vaak ruim onder de wettelijke grens van 1 millisievert straling zitten?