Zwolle – In de tijd dat Rotterdam en Amsterdam nog onbeduidende plaatsen waren floreerde Zwolle, net als andere Hanzesteden in het oosten van het land. De bloeitijd van de Hanze lag tussen de 12e en 16e eeuw. Er waren op het hoogtepunt 208 steden lid van het verbond. Door de handel werd Zwolle een belangrijk handels-, nijverheids-, cultureel- en kerkelijk centrum. In het centrum van de stad zijn de sporen uit het rijke verleden terug te vinden. De Sassenpoort, de monumentale koopmanshuizen, de historische gevels, de stervormige stadsgracht en de restanten van de stadsmuur zijn sporen van de gouden tijden van weleer.
De Hanze begon doordat varende kooplieden gilden vormden en zich aaneensloten tot genootschappen. Deze genootschappen van reizende kooplieden heetten Hanzen. De naam Hanze wordt voor het eerst genoemd in oorkonden uit 1282, hiermee wordt het kantoor in Londen bedoeld. Voordat de Hanze ontstond werd er al handel gedreven in Noord Europa. De Friezen, de Noren en de Godlanders waren de actiefste handelaren rond de Noord- en Oostzee. Ze voeren in groepen naar jaarmarkten op het continent en naar handelsplaatsen in Midden- en Zuid Europa. Zo werd er wol uit Engeland, laken uit Vlaanderen, hout en bont uit Noorwegen en Vlaanderen, boter en kaas vanuit Nederland en stokvis uit Noorwegen en Zweden verhandeld. In eerste instantie ging het om handelsovereenkomsten. Er werd in konvooien gevaren. Zo konden de schepen zich beter weren tegen piraten, elkaar helpen bij storm en schipbreuk.
De IJssel speelde een belangrijke rol in de Hanze. Via de IJssel was er een rechtstreekse verbinding met de Zuiderzee en de Noordzee. De diepgang was over de gehele lengte van de rivier voldoende voor de schepen en de rivier was tolvrij. De IJssel was een schakel tussen het handelsverkeer uit het Noordzee- en het Oostzeegebied.
In een later stadium gingen ook de steden samenwerken. De eerste vergadering van de Stedenhanze vond plaats in 1356 in Lübeck. Of deze vergadering het echte begin van de Stedenhanze is, is niet duidelijk. De Hanze is nooit officieel opgericht. Er is geen oprichtingsacte of een verbondsdocument. De Hanze is geleidelijk ontstaan. Tolken waren niet nodig. In het hele gebied werd een Nederduits dialect gesproken en geschreven.
De vergaderingen tussen de aangesloten steden vonden op onregelmatige tijden plaats. Tijdens de vergaderingen werden de samenwerkende steden geïnformeerd over veilige handelsroutes en werden er richtprijzen van de goederen vastgesteld. Ook wist men aan welke artikelen behoefte was. Er werden ook afspraken gemaakt om gezamenlijk privileges af te kunnen dwingen. De Stedenhanze had geen eigen rechtspersoon. Ze bestond bij de gratie van de eensgezindheid van haar leden. De aangesloten steden hoefden geen vastgestelde financiële bijdrage te leveren, er was geen zegel, geen vloot en geen leger. De belangen van de Zwolse kooplieden waren identiek van die van de andere Hanzesteden. Uitbreiding en bescherming van de handel waren ook Zwolse belangen. Zwolle dreef al handel met Duitsland via de Vecht in 1272. De goederen uit Duitsland werden doorgevoerd en overgeslagen. Zwolse kooplieden dreven wel handel met landen aan de Noordzee en de Oostzee, maar Zwolle is nooit erg belangrijk geweest in de zeescheepvaart. Zwolle sloot zich wel aan bij acties zoals in 1406 toen zeerovers bij Enkhuizen schepen en lading van Zwolse kooplieden kaapten.
Door de Zwolse kooplieden hadden veel Zwollenaren werk als schipper, bemanningslid of als sjouwer bij het laden en lossen van de schepen in de haven aan het Rode Torenplein. De zogenaamde kogge was het eerste zeewaardige schip uit de Middeleeuwen. De platte bodem van de kogge zorgde voor veel laadruimte. En laadruimte was belangrijk omdat de steden met hun inwoners snel groeiden. De kogge kon dag en nacht doorvaren waardoor het vervoer ook nog eens heel snel was. Er waren geen instrumenten aan boord, zodat ze langs de kusten moesten varen en zich moesten oriënteren op herkenningspunten zoals kerktorens.
Na de derde kwart van de vijftiende eeuw werd het belang van de Hanze minder. De schepen werden groter. Amsterdam en Antwerpen kwamen op. Het aandeel van het goederenvervoer werd steeds minder. De boerenopstanden, de dertigjarige oorlog en het verdwijnen van de haringen uit de Sont hebben bijgedragen aan het verval van de Hanze. In 1669 vond in Lübeck de laatste Hanzedag plaats.
Het verleden van de Hanze echoot nog na in naamgeving in Zwolle.
