Zwolle – Het Zwartewater was een belangrijke verbinding van Zwolle met de rest van de wereld. Die verbinding liep via de Zuiderzee. Dankzij deze rivier beleefde Zwolle in de 15e eeuw zijn gouden eeuw. In onze tijd is het Zwartewater als blauwe ader een belangrijk onderdeel in de klimaatadaptatie (aanpassing aan het klimaat) van de stad.
Het Zwartewater ontspringt aan de stadsgracht bij de Hofvlietvilla en wordt indirect gevoed door een aantal Sallandse weteringen. Bij Genne mondt de Vecht uit in het Zwartewater, die zelf weer via het Zwartemeer, het Ramsdiep en het Ketelmeer uitmondt in de Randmeren. Eeuwenlang zorgden de IJssel en het Zwartewater voor de afvoer van het overtollige water. Door de klimaatveranderingen is de functie van waterafvoer weer actueler dan ooit.
Op de plek waar het huidige Zwolle ligt, vestigden zich zo’n 10.000 jaar geleden al de eerste bewoners. Ze bouwden hun tijdelijke hutten op de hoger gelegen rivierduinen. Het water voorzag de bewoners van vis. De landbouw was zelfvoorzienend en kleinschalig.
Tussen 800 en 1200 werden de temperaturen op aarde hoger, waardoor de zeespiegel steeg. De duinenrij die ons land beschermde tegen de Noordzee werd doorbroken. Het gevolg hiervan was dat het oude Flevomeer veranderde in de Zuiderzee. Bij noordwesterstorm werd het water van de Waddenzee, de Noordzee en de Zuiderzee opgestuwd. Het rivierwater kon niet meer wegstromen wat overstromingen tot gevolg had. De overstromingen zorgden ervoor dat er klei afgezet werd in onze omgeving. Zo ontstond tussen de 12e en de 15e eeuw de IJsseldelta waar het Zwartewater een onderdeel van is. Vanaf de vroege middeleeuwen ontstonden vaste bewoningskernen in het vruchtbare landschap.
Er werden sloten en weteringen gegraven voor de afwatering van het gebied. Oude veenriviertjes werden ook uitgegraven om het gebied van water te ontdoen. Het Zwartewater was waarschijnlijk zo’n riviertje dat uitgegraven is. Door overstromingen vanuit de Zuiderzee werden de rivierbeddingen uitgediept en verbreed. De IJssel kreeg te maken met een verminderde watertoevoer vanuit het achterland. Het waterpeil van het Zwartewater bleef constant waardoor Zwolle van een goede verbinding met de Zuiderzee verzekerd bleef. Aan deze verbinding met de Zuiderzee heeft Zwolle zijn bloei tijdens de Hanze te danken. In de 17e en 18e eeuw was het Zwatewater belangrijk in de doorvoerhandel naar Duitsland, Holland, Brabant en Vlaanderen.
Door uitbreiding van de Zwolse vestingwerken kwam de Dijk een strook land langs de huidige Thorbeckegracht binnen de vesting te liggen en werd belangrijk voor bedrijvigheid en handel. Langs het Zwartewater en op het eiland Hofvliet lagen scheepstimmerwerven, houtzagerijen en houtzaagmolens. In de 18e en 19e eeuw werden er buitenhuizen aan de oevers gebouwd zoals Twistvliet, Ketelkolk, het Bildt en Hofvliet. In de 19e eeuw kwam er meer bedrijvigheid langs de kaden.
In de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw groeide de bedrijvigheid verder. Er kwam een nieuw bedrijventerrein Voorst aan het nieuwe Zwolle-IJsselkanaal. Langs het water kwamen nieuwe woon- en recreatiefuncties. In de jaren zestig van de twintigste eeuw werd de jachthaven Holtenbroek gebouwd op het restant van een scheepswerf. Stadshagen werd gebouwd op de kades van het veembedrijf Buisman en het Kraenbolwerk op die van de fabriek van Schaepman.
Het Zwartewater met zijn uiterwaarden is tegenwoordig een belangrijk onderdeel van de blauw-groene vingerstructuur van Zwolle. Door het veranderende klimaat krijgt Zwolle steeds vaker te maken met wateroverlast. Het overtollige water uit de stad kan via het Zwartewater afgevoerd worden naar de Randmeren. Noordwesterstorm veroorzaakt nog steeds hoog water in de stadsgracht. Met extreem weer kan de balgstuw bij Ramspol gesloten worden. De uiterwaarden zijn belangrijk voor het behoud van de biodiversiteit in de stad. Er zijn vergevorderde plannen voor de herinrichting van de Zwartewaterzone vanaf de Schuttevaerkade tot de Mastenbroekerbrug. De uiterwaarden van de Vecht en die van het Zwartewater ten noorden van Zwolle zijn Natura 2000 gebied en maakt onderdeel uit van een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden.
